Meestal weet je wel of de bodem waarop je tuiniert vochtig is of droog. Maar weet je ook waar het water in de bodem vandaan komt? Oasemeisje sprak met iemand die hier veel over weet. En leerde de kracht van kwelwater kennen.
Uitbreiding van een bosje voor biodiversiteit
Oasemeisje is coördinator van ’t Broekbosje. ’t Broekbosje ligt op het land van biologische tuinderij Klein Broekhuizen in Wehl. In het bosje worden (vooral inheemse) bomen en planten aangeplant om een mooi leefgebiedje te maken voor planten en dieren.
Het bosje had een oppervlak van 300 m2. Dit bosje zou worden uitgebreid met nog eens 300 m2. Zo zou ’t Broekbosje komen op een totaal van 600 m2, waarvan de helft nog beplant moest worden.
Op een dag nam één van de donateurs contact met mij op. Ze vroeg of ik het leuk zou vinden om een keer samen over het bosje te sparren. Zij heeft ervaring met natuurprojecten en ze heeft de nodige kennis over bodems en waterhuishouding. Nou, zo’n uitnodiging accepteer ik graag!
Boswater of kwelwater?
We spraken af in ’t Broekbosje, en ik bekeek het bosje nogmaals. Maar nu door de ‘ogen’ van de bodem en het water. Het bosje is plas-dras; het kan in herfst en winter behoorlijk nat zijn. ‘Weet jij of het bodemwater hier naartoe stroomt vanuit het bos, of is het kwelwater?’ vroeg mijn donateur.
Goeie vraag. Dat wist ik eigenlijk niet. Maar het is wel een belangrijk punt. Want water dat via de bodem vanuit een bos komt, is doorgaans zuur. Het Montferland, een bosgebied in Gelderland, ligt op een steenworp afstand. Het is goed mogelijk dat het boswater ondergronds en heuvelafwaarts richting ’t Broekbosje sijpelt.
Kwelwater komt vaak vanuit een beek of rivier. Hoe langer het water in de bodem zit, hoe meer mineralen het opneemt. Kwelwater wordt hierdoor kalkrijk, en is daarom basisch. Rivier de IJssel ligt vlakbij ‘t Broekbosje. Het kan dus ook zijn dat er kwelwater vanuit de rivier naar het bosje stroomt.
Een zure of basische bodem heeft consequenties voor wat er wel en niet op de bodem wil groeien. En dus ook op wat je er kunt aanplanten. Maar ja, welk water zit er nou precies in de bodem? In de zomer had ik bosandoorn gezien. ‘Bosandoorn is een indicator voor kwelwater,’ wist mijn gesprekspartner. Het is daarom aannemelijk dat het grondwater in ’t Broekbosje vanuit de IJssel komt, en dus basisch is.
Zinloze sloot
Ook bekeken we de sloot langs het bosje. ‘Ik vraag me af of deze sloot iets toevoegt,’ merkte ze verder op. Ook deze opmerking verraste mij. Bestaat er zoiets als een zinloze sloot?
Maar het verklaarde wel het een en ander. In de hete, droge zomer van het afgelopen jaar stond de sloot helemaal droog. Maar de jonge aanplant deed het – zonder beregenen – eigenlijk prima. Terwijl de klanten op mijn werk (bomenkwekerij / plantencentrum) steen en been klaagden over gesneuvelde en verdroogde plantjes. Zíj moesten doorlopend sproeien. Ook was me al eens opgevallen dat er soms plassen op het land stonden, terwijl de sloot dan helemaal niet zo vol stond. ‘Het zou wel eens kunnen dat het kwelwater en de sloot niet met elkaar in verbinding staan. En dat de bodem in de buurt van de sloot droger is dan midden op het perceel,’ overwoog mijn deskundige donateur.
Plantdag viel in 't water
Dit was zinvolle informatie voor mij. Want als er zich kwelwater onder de bodem bevindt, dan konden we bij hoogwaterstanden in de IJssel een leuk waterballet verwachten.
En inderdaad.
We hadden een plantdag in ’t Broekbosje gepland op 21 december. Hiervoor waren plantvakken uitgezet en vrijwilligers uitgenodigd. Maar de weersvoorspellingen waren zó slecht, dat we de dag bij voorbaat maar hebben afgelast.
Veel rivieren, ook de IJssel, hadden te kampen met een hoogwaterstand. Of waren al buiten hun oevers getreden. De bodem in het bosje was zeiknat; de plassen stonden op het land.
Natuurlijk baalde ik als een stekker. Ik had zó naar de plantdag uitgekeken. Er lagen ruim honderd jonge planten in de kofferbak van de auto. We zouden met z’n allen natuur maken. En dan gooit de natuur zelf roet in het eten. Dacht ik. Maar dat was niet zo. Er viel iets leuks te leren, die dag!
Waterstroom op 25 centimeter onder de voeten
Volgens Buienradar zou het op 21 december bij nader inzien misschien toch een heel klein beetje droog blijven. Hoe meer planten al in de grond zouden staan, hoe beter. Dus ging ik met één vrijwilliger naar het bosje, en we zijn begonnen met graven. We hadden al een paar spilletjes in de grond staan, toen mijn vrijwilliger een gat groef voor een volgend boompje. Tot onze verbazing stroomde het gat ogenblikkelijk vol met water.
Het is mij bekend dat er druk op kwelwater kan staan. Maar dat het zo ongeveer de grond uit spuit had ik niet verwacht. We groeven nog een aantal gaten, en op heel veel plekken stroomden de plantgaten ogenblikkelijk helemaal vol. Er was stromend grondwater spa-diep onder de oppervlakte.
Bedenk even dat de lengte van het blad van een spade ongeveer 25 centimeter is. Je staat dus op een laagje grond van 25 centimeter boven een waterstroom. Verbluffend dat we niet door de grond zijn gezakt!
Het was duidelijk dat het geen zin had om nog meer aan te planten. Ook al hebben we gekozen voor bosplantsoen dat goed bestand is tegen water. We hebben namelijk plantgoed aangeschaft dat van nature voorkomt in een Essen-Iepenbos. Dit is een plantgemeenschap die je aantreft in het rivierengebied, waar de uiterwaarden een poos onder water kunnen staan. Je vindt daar onder andere wilgen, elzen, essen, vlieren, gewone vogelkers.
Slechts een derde van de aanplant staat nu in de grond. Twee derde is ingekuild op een hoger gelegen perceel. We planten dit restant zodra het hoge water in de rivieren weer is gezakt, en het kwelwater zich een beetje heeft teruggetrokken. Het gekke is dat er in de sloot langs het bosje niet eens zo veel water staat. Het lijkt er inderdaad op dat het kwelwater niet op de sloot afwatert. Opmerkelijk!
Een les van Moeder Natuur
Achteraf gezien ben ik blij met het slechte weer tijdens de plantdag. Anders had ik immers niet geweten hoe groot het effect van kwelwater kan zijn. In een doorsnee tuin kom je opborrelend kwelwater immers niet zo snel tegen.
Nu heb ik met eigen ogen gezien dat de planten in ’t Broekbosje niet alleen bestand moeten zijn tegen vochtige voeten, maar ook echt tegen natte voeten. Ook al is de bodem in de zomer droog. Het opborrelende kwelwater is een beeld dat ik niet snel meer vergeet.
Ken uw bodem, ken uw waterstromen. Wat een mooie les van Moeder Natuur!
Reactie plaatsen
Reacties